Muzycznych pojęć słowniczek: A

Postanowiłam zabrać się za coś wyjątkowego i jak dotąd niespotkanego na moim blogu, a może i w całym internecie. Jak widać po tytule, stworzę słownik z muzycznymi określeniami. W każdym wpisie będzie po kilkadziesiąt pojęć. Nie musisz czytać całego wpisu, no chyba, że kompletnie nic nie wiesz o muzyce, a chcesz nadrobić zaległości. A co możesz znaleźć w tym słowniku?

ZNAJDZIESZ:

• gatunki muzyczne
• niektóre bardzo podstawowe i popularne pojęcia muzyczne (w tym wpisie np. a cappella)
• nazwy muzycznych zawodów
• instrumenty
• tempa używane w muzyce
• rodzaje utworów
• czynności w jakiś sposób związane z muzyką 
• niektóre historyczne zagadnienia
• rzadziej używane określenia stosowane w zapisie nutowym.
  

(NIEMAL NA PEWNO) NIE ZNAJDZIESZ:

• opisów podstawowych nut (cała nuta, półnuta, ćwierćnuta; do, re, mi, itp.) i pięciolinii, w końcu do przedszkola już chyba nie chodzisz, co?
• metrów muzycznych (np. 3/4, 4/4; nie mylić z tempem)
• zespołów i artystów.
  

Wszystko jasne? No to zapraszam poniżej.

AC - (ang. Adult Contemporary - współczesny dorosły) nie tyle gatunek, co format radiowy kierujący się do słuchaczy dorosłych. Obecnie za AC uznaje się muzykę z lat 70., 80. i początki 90.

a cappella - śpiewanie bez akompaniamentu.

Fot. Wikipedia

acciaccatura - słowo używane w zapisie nutowym: przednutka narysowana w postaci ósemki z przekreśloną chorągiewką, która zmniejsza wartość nuty, przy której się znajduje (obrazek powyżej).

acid jazz - (dosł. tłum. z ang.: kwaśny jazz) gatunek muzyczny o charakterze tanecznym z elementami nie tylko jazzu, lecz także funky (nie mylić z gatunkiem funk) i soulu.

adagio - wolne tempo muzyczne lub utwór muzyczny bądź jego fragment wykonywany w tym tempie.

adapter - (łac. adaptare - dostosować) w znaczeniu muz.: urządzenie do odtwarzania płyt gramofonowych, inaczej gramofon.

aerofony - (gr. αέρ - powietrze, φωνή - głos) inna nazwa na instrumenty dęte. Są one blaszane (trąbka, puzon), drewniane (flet, obój) i klawiszowe (organy, akordeon).

affettuoso - sposób wykonywania utworu (lub jego fragmentu): czule, namiętnie.

agitato - j.w.: burzliwie, gwałtownie.

agogiczny - związany ze zmianami rytmu i tempa w utworze.

Fot. edmu.fr

agrément - ozdobnik muzyczny używany najpierw przez kompozytorów w XVII-wiecznej Francji, a później w całej Europie (prawdopodobnie chodzi o fale nad pięciolinią widoczne na obrazku powyżej).

akatyst - w liturgii bizantyjskiej: hymn na cześć Matki Boskiej, śpiewany na stojąco podczas Wielkiego Postu.

akcent - w aspekcie melodycznym: foniczne wyróżnienie sylaby poprzez zmianę wysokości tonu.

akolada - w zapisie muzycznym: pionowa linia łącząca pięciolinie, na których jest zapis partii instrumentów lub głosów, które mają być wykonywane w tym samym czasie.

akompaniament - tło instrumentalne, które towarzyszy śpiewaniu lub głównemu instrumentowi muzycznemu.

akord - współbrzmienie dźwięków o różnej wysokości; określenie często używane wśród gitarzystów.

Fot. allegro.pl

akordeon - ręczny, klawiszowy instrument muzyczny, składa się z miecha i dwóch klawiatur; jedna jest klawiszowa, a druga - guzikowa, która odpowiada za basy.

akustyczny - o instrumentach mówimy, że są akustyczne, kiedy ich dźwięk nie jest wzmocniony przez podłączenie do prądu (np. gitara akustyczna).

akyn - ludowy poeta i pieśniarz, który wykonuje swoje utwory przy akompaniamencie; akyni popularni są szczególnie w krajach byłego ZSRR.

album - w znaczeniu muz.: pojedyncza publikacja, składająca się z jednej lub więcej płyt; częściej jednak album rozumie się jako zbiór kilku lub kilkunastu utworów na jednej płycie.

alcista - osoba śpiewająca altem lub grająca na altówce (inaczej altowiolista).

aleatoryzm - metoda komponowania utworu, polegająca na przypadkowym doborze elementów, która zostawia wykonawcy dużą swobodę interpretacji.

alfabet muzyczny - system nazw literowych dla poszczególnych dźwięków skali diatonicznej (c, d, e, f, g, a, h).

aliasing - zakłócenie fali dźwiękowej przy tworzeniu dźwięku cyfrowego.

alikwoty - tony harmoniczne, współbrzmiące z głównym tonem, które decydują o barwie dźwięku.

allegretto - (wł. niezbyt szybko, ochoczo) średnio szybkie tempo muzyczne lub utwór bądź jego fragment wykonywany w tym tempie.

allegro - (nie mylić ze sklepem; wł. wesoły, pogodny, radosny) szybkie, żywe tempo w muzyce.

allegro assai - (wł. bardzo wesoły) bardzo szybkie tempo w muzyce.

allegro con brio - szybkie, pełne werwy [j.w.].

allegro con moto - szybkie, żywe [j.w.].

allegro maestoso - szybkie i pełne powagi [j.w.].*

*trzy ostatnie pojęcia można używać zamiennie, znaczą praktycznie to samo

allegro, ma non troppo = allegro moderato - umiarkowanie szybkie tempo w muzyce, porównywalne do allegretto

Fot. https://www.mirror.co.uk/3am/celebrity-news/secrets-behind-making-supergroup-usa-5714491

all stars - zespół muzyczny stworzony tymczasowo ze znanych osób z muzyki rozrywkowej, najczęściej liderów różnych grup; inne określenie: various artists; przykładem jest zespół USA For Africa, który wykonał piosenkę We Are The World.

alt - nie tylko niski głos kobiecy, ale również głos chłopięcy o skali między sopranem a tenorem lub osoba śpiewająca takim głosem (inaczej: alcista).

alteracja - (łac. alteratio - zmiana, różnica; alter - drugi, jeden z dwóch) obniżenie lub podwyższenie znakiem chromatycznym (bemolem lub krzyżykiem) dźwięku skali diatonicznej wchodzącego w skład akordu albo linii melodycznej.

alternatywna muzyka - nurt w muz. rozrywkowej, który powstał w latach 60. XX wieku w USA jako wyraz protestu przeciw komercjalizmowi sceny muzycznej; w piosenkach z tego gatunku wykorzystuje się różne typy muzyki.

Fot. Wikipedia

altówka - chordofon smyczkowy, o nieco niższej barwie dźwięku niż skrzypce i większy od nich. 

ambient - wolna, refleksyjna odmiana muzyki elektronicznej.

amoroso - sposób wykonywania utworu (lub jego fragmentu): pieszczotliwie, tkliwie, czule (tak, jak przy affettuoso)

analiza dźwięku - rozkładanie dźwięku na sumę dźwięków prostych, czyli na czynniki pierwsze; stosuje się m.in. przy badaniach instrumentów muz.

Fot. Wikipedia

analogowa płyta - inaczej: płyta gramofonowa; wyprodukowana w taki sposób, że wysokość dźwięku jest zależna od głębokości rowków, które dotyka igła gramofonu; najczęściej winylowa.

andante - (wł. umiarkowanie) spokojne tempo w muzyce lub utwór bądź jego fragment wykonywany w tym tempie.

andantino - tempo w muzyce nieco szybsze niż andante.

anglez - (fr. anglais - angielski) dawny szybki angielski taniec lub muzyka do tego tańca.

animato - sposób wykonywania utworu (lub jego fragmentu): z ożywieniem.

ansambl - (fr. ensemble - razem) przestarzała nazwa na zespół aktorski, muzyczny lub śpiewaczy.

antrakt - przerwa między częściami spektaklu, koncertu lub opery.

antyfona - modlitwa lub pieśń religijna, którą śpiewają na przemian kapłan i chór lub wierni.

aojda - w starożytnej Grecji nadworny lub wędrowny śpiewak, który czcił bogów i herosów w swoich utworach.

a piacere - (wł. według upodobania, uznania) informacja w zapisie nutowym, że wykonawca może pozwolić sobie na odchylenie od podanego tempa utworu.

Fot. Wikisłownik

aplikatura - prawidłowe ułożenie palców podczas gry na instrumencie, inaczej: palcowanie lub zapis takiego ułożenia za pomocą cyfr przy nutach.

Fot. 8notes.com

appoggiatura - ozdobnik w postaci nutki, która stojąc przed główną nutą, pozbawia ją tej części wartości rytmicznej, którą sama posiada oraz przejmuje jej akcent; inaczej: przednutka długa (warto porównać z acciaccaturą).

a prima vista - (wł. na pierwszy rzut oka) śpiewanie lub granie bez wcześniejszej próby, bezpośrednio z nut.

arabeska - krótki utwór muz. z bogatą, fantazyjną formą.

aranżacja - opracowanie utworu muz., które polega na przystosowaniu go do wykonania przez kogoś innego niż w oryginale.

Fot. colibriensemble.it

archi - zespół instrumentów smyczkowych w składzie orkiestry symfonicznej.

aria - (wł. melodia, pieśń) pieśń solowa wykonywana wraz z orkiestrą lub pojedynczym instrumentem, która jest samodzielnym utworem lub częścią większej całości (najczęściej opery).

arieta/arietta - (wł. mała aria, piosenka) krótka aria, prosta w budowie.

arioso:

1. najczęściej w operze: solowy śpiew wykonany z akompaniamentem, który jest formą pośrednią między recytatywem a arią;
2. frag. utworu instrumentalnego o tych cechach;
3. sposób wykonywania utworu (lub jego fragmentu): śpiewnie.

arpeggio - specyficzny akord, w którym dźwięki nie są wykonywane jednocześnie, lecz po sobie w szybkim tempie.

ars antiqua - (łac. sztuka dawna) średniowieczna muzyka polifoniczna z XII i XIII w., związana główne ze szkołą Notre Dame w Paryżu. 

artykulacja - w muzyce: sposób wydobywania dźwięków przez śpiewaka lub instrumentalistę, oznaczany w zapisie nutowym takimi określeniami jak m.in. legato, staccato czy też glissando.

assai - termin używany w muzyce w znaczeniu "bardzo", wraz z określeniem tempa.

atoniczny - (gr. άτονος - ospały) bezdźwięczny.

audio art - kierunek we współczesnej sztuce, w którym podstawą jest dźwięk; artysta prezentuje swoje dzieło w formie koncertu lub performance.

Fot. Wikisłownik

aulos - instrument dęty, podobny wyglądem do klarnetu i oboju, składający się z dwóch rurek, popularny głównie w starożytnej Grecji; osobę grającą na nim nazywamy auletą.

Na zakończenie informuję i uspokajam, że "słownikowych postów" nie będę dawać pod rząd bez żadnych odstępstw, bo nawet mi by to się znudziło ;)

Źródła: 

• Wielki słownik wyrazów obcych, Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, 2015, str. 29, 30, 35, 36, 38-41, 43, 46-52, 54, 56, 59, 62, 63, 65, 67-70, 75, 76, 78-86, 89, 94, 96.
• Nowa podręczna encyklopedia A-Z, Wydawnictwo Zielona Sowa, 2007, str. 26, 34, 38, 45, 54, 56, 73.
• Słownik wyrazów obcych, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, str. 11, 12, 30.
  

Do następnego wpisu!