Muzycznych pojęć słowniczek: F

Filharmonia, flamenco, flet... Te pojęcia zna chyba każdy. Ale pewnie niewiele z Was kojarzy takie nazwy jak farandola czy forminga. Tak czy inaczej, wszystkie muzyczne pojęcia na literę F znajdziecie właśnie tutaj.

ZNAJDZIESZ:

• gatunki muzyczne
• niektóre bardzo podstawowe i popularne pojęcia muzyczne (w tym wpisie np. flet)
• nazwy muzycznych zawodów
• instrumenty
• tempa używane w muzyce
• rodzaje utworów
• czynności w jakiś sposób związane z muzyką 
• niektóre historyczne zagadnienia
• rzadziej używane określenia stosowane w zapisie nutowym.
  

(NIEMAL NA PEWNO) NIE ZNAJDZIESZ:

• opisów podstawowych nut (cała nuta, półnuta, ćwierćnuta; do, re, mi, itp.) i pięciolinii, w końcu do przedszkola już chyba nie chodzisz, co?
• metrów muzycznych (np. 3/4, 4/4; nie mylić z tempem)
• zespołów i artystów.
  

F/f:

1. F - umowny skrót dla tonacji, gamy i trójdźwięku F-dur; f - to samo dla f-moll
2. f - nazwa grupy kluczy muz.
3. f - skrót dla forte; ff - dla fortissimo.

fado - melancholijna pieśń portugalska, pochodząca z dawnych pieśni ludowych, śpiewana najczęściej przy akompaniamencie dwóch gitar. 

fagot - instrument o podwójnym stroiku, składający się z dwóch rur o różnej długości połączonych ze sobą, z licznymi otworami bocznymi zamykanymi przy pomocy klap, wydający bardzo niskie dźwięki.

Fot. pixabay.com

faktura (łac. factura - dzieło, wykonanie, budowa) - sposób organizacji materiału muz. w utworze.

falescista/falsetysta - mężczyzna śpiewający falsetem, dawniej wykonujący partie żeńskie.

falset - głos męski, wyższy od naturalnego i zbliżony do kobiecego, wydobywany z napiętych i drgających tylko częściowo strun głosowych.

falsetować - śpiewać falsetem.

fałsz - dźwięk brzmiący niewłaściwie, niezgodny z partyturą lub zasadami harmonii.

fan (łac. fanaticus - szalony) - osoba podziwiająca, uwielbiająca znaną postać, najczęściej piosenkarza lub sportowca.

fandango - dynamiczny hiszpański taniec ludowy, wykonywany zwykle przy akompaniamencie kastanietów i gitary.

fanfara:

1. krótka melodia, zwykle na instrument dęty, mająca charakter sygnału
2. rodzaj trąbki sygnałowej o wąskiej rurze zawiniętej w pętlę
3. typ orkiestry składającej się z instrumentów dętych i perkusji.

fanfarzysta - osoba grająca uroczysty sygnał, fanfarę. 

fanklub/fan club - klub entuzjastów, wielbicieli np. jakiegoś zespołu muz.

fantazja:

1. zdolność do wymyślania sytuacji, wydarzeń, rzeczy, form itp. niezbędna do wszelkiej twórczości, także muzycznej
2. utwór o swobodnej formie i zmiennej tematyce.

fanzin (ang. fanzine, skrót od fan magazine - pismo fanów) - gazetka poświęcona np. niezależnej scenie muzycznej. 

farandola - żywy taniec prowansalski, tańczony w korowodzie w dni świąteczne w regionalnych strojach na ulicach miast południowej Francji i północnej Hiszpanii.

fermata (wł. dosł. - pauza) - znak muz. przedstawiający półkole z kropką, umieszczony nad nutą lub pauzą i sugerujący ich przedłużenie o czas dowolnie ustalony przez wykonawcę.

Fot. pixabay.com

fidel (nie Castro!) (łac. fidelis - wierny) - instrument smyczkowy z okresu średniowiecza.

fiesta - w Hiszpanii i Ameryce Łacińskiej: uroczystość z pochodami i tańcami, organizowana z okazji jakiegoś święta, zwłaszcza religijnego.

figura - w muzyce: układ taneczny, choreograficzny.

figuracja (łac. figuratio - tworzenie, kształtowanie) - technika kompozycji muz. polegająca na dodawaniu do podstawowej linii melodycznej zamkniętych ozdobników.

filharmonia (gr. phileín - kochać, harmonía - umiar, proporcja, zgodność dźwięków w muzyce):

1. instytucja posiadająca stały zespół muzyków i śpiewaków, powołana do organizowania koncertów i upowszechniania muzyki
2. budynek, w którym odbywają się takie koncerty.

fiorytura (wł. fioritura - rozkwit, ozdobnik, koloratura) - jeden z ozdobników w muzyce wokalnej, zwłaszcza w śpiewie koloraturowym.

fisharmonia - podobny do organów instrument z klawiaturą i miechem.

Fot. pixabay.com

fistuła (łac. fistula - rurka) - piszczałka organowa o wysokim brzmieniu.

flamenco (hiszp. dosł. Flamandczyk):

1. taniec hiszpańskich Cyganów, tańczony zwykle solo przy dźwiękach gitary
2. gitarowa muzyka towarzysząca temu tańcowi, ze skomplikowaną melodią i smutnym nastrojem.

Fot. pexels.com

flażolet:

1. delikatny, miękki ton uzyskiwany na instrumentach strunowych lub smyczkowych przez lekkie dotknięcie struny w odpowiednim miejscu
2. mały drewniany flet, popularny w XVIII w.

flet (łac. fletus - płacz, łzy) - dęty instrument o wysokiej skali, z bocznymi otworami służącymi do zmiany wysokości dźwięku i z otworem do wdmuchiwania powietrza.

Fot. pixabay.com

fletnia Pana (spotykana także pod nazwą syrinx lub syringa) - aerofon wargowy w postaci szeregu piszczałek różnej długości, łączonych w jednym rzędzie.

fokstrot - taniec towarzyski wykonywany szybkimi, krótkimi krokami.

folk (ang. folk music - muzyka ludowa) - muzyka rozrywkowa z elementami ludowej.

-fon - ostatni człon wyrazów złożonych oznaczających urządzenia służące do utrwalania, odtwarzania lub przekazywania dźwięku, np. dyktafon czy aerofon.

-fonia - ostatni człon wyrazów złożonych wskazujący na ich związek znaczeniowy z dźwiękiem lub głosem, np. monofonia, polifonia.

foniczny - dźwiękowy, głosowy.

fono- - pierwszy człon wyrazów złożonych wskazujący na ich związek znaczeniowy z dźwiękiem lub głosem, np. fonografia, fonoteka.

fonograf - przyrząd do mechanicznego zapisu i odtwarzania dźwięku, skonstruowany przez Thomasa Edisona; prototyp gramofonu.

Fot. pixabay.com

fonografia:

1. dział przemysłu obejmujący produkcję płyt i taśm z zapisem dźwiękowym, zwłaszcza z nagraniami muz.; także nagrywanie dźwięku na płyty i taśmy
2. dorobek płytowy artysty lub zespołu; dyskografia.

fonograficzny - dotyczący zapisu dźwięków w formie ścieżek dźwiękowych.

fonoteka - zbiór skatalogowanych dokumentów zapisanych w formie ścieżki dźwiękowej.

fordanser/fordanserka (niem. vor - przed, fr. danseur - tancerz) - osoba do tańca w lokalu rozrywkowym, którą można wynająć za pieniądze (nie mylić ze striptizerką).

forma muzyczna - zasada konstrukcji dzieła muz. zależna od współdziałania rytmiki, metrum, melodyki, harmoniki, dynamiki, agogiki i kolorystyki, dzieli się ją ze względu na aparat wykonawczy (instrumentalna (koncert, suita, kwartet) i wokalno-instrumentalna (kantata, opera)) oraz na technikę kompozycji (polifoniczna (fuga) i homofoniczna (sonata)).

forminga - instrument strunowy szarpany, odmiana liry lub kitary, różni się od nich większą liczbą strun.

forte:

1. sposób wykonania utworu: głośno
2. fragment utworu wykonywany w sposób głośny.

fortepian - chordofon klawiszowy uderzany, powstał w 1711 z klawikordu, jego odmiany to pianino, piramida, żyrafa, orfika, fortepian stołowy i fortepian buduarowy. 

Fot. pexels.com

fortissimo:

1. sposób wykonania utworu: bardzo głośno, mocno
2. fragment utworu wykonywany w taki sposób.

forza del destino (oryginalny tytuł opery do muzyki Giuseppe Verdiego) - moc przeznaczenia.

fraza (gr. φρασεις - mówienie, mowa) - cząstka formalna utworu zbudowana z dwóch lub więcej motywów.

freestyle (ang. dosł. styl wolny) - improwizowanie tekstu w rapie i hip-hopie.

frontman (ang. front man, od front - przód, man - człowiek) - osoba najbardziej aktywna w jakiejś organizacji, zespole (także muzycznym) lub grupie.

frottola - wesoła, satyryczna, żartobliwa piosenka na wiele głosów, podzielona na zwrotki i refren, wykonywana często z akompaniamentem, popularna we Włoszech w XV i XVI w.

fuga (wł. dosł. ucieczka) - polifoniczny utwór instrumentalny lub wokalny o ściśle ustalonej liczbie głosów powtarzających ten sam temat.

fugato - część utworu, którego temat wykonuje się na wzór fugi.

funk - muzyka oparta na wyraźnym rytmie, odwołująca się do jazzu i muzyki afrykańskiej.

funky - dynamiczna, taneczna odmiana muzyki funk.

furioso - sposób wykonania utworu: porywczo, z uniesieniem.

fusion - nurt w jazzie będący jego połączeniem z innymi stylami i gatunkami muz.

Źródła:

• Wielki słownik wyrazów obcych, Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, 2015, str. 270-275, 281, 283-285, 288-289, 291-292, 294-295, 297-298, 302-307
• Słownik wyrazów obcych, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, str. 123-124, 128, 133, 137
• Nowa podręczna encyklopedia A-Z, Wydawnictwo Zielona Sowa, 2007, str. 267, 279, 281-282.

Pozostałe części słownika są dostępne na stronie głównej w zakładce Słowniczek.